ՆՁԱԿ
ՆՁԱԿ
Աշխարհի ամենահրեշավոր պանդեմիան. այն ավելի քան 100 մլն մարդու կյանք է խլել
Մարդկությանը միշտ էլ սպառնացել են տարատեսակ վիրուսները և պատմության մեջ իրենց ուրույն տեղն են թողել: Իսպանական գրիպը երեք ալիքով է տեղի ունեցել՝ 1918-ի գարնանը, 1918-ի աշնանը և կրկին աշխարհի շատ մասերում՝ 1919-ին: 1918-ի գարնան առաջին ալիքը շատ մարդկանց կյանք չխլեց: Իր հերթին 1918-ի աշնան ալիքը և ավելի ուշ երրորդ ալիքը բնութագրվում էին բացառապես բարձր մահացության ցուցանիշով:
Առաջին ալիքը գրավեց ողջ Եվրոպան: Իսպանիայից վիրուսը հարվածեց Ֆրանսիային և Իտալիային: Առաջին ալիքից տուժեցին Ֆրանսիան և Իտալիան, և միայն դրանից հետո գրիպը հասավ Իսպանիա՝ անմիջապես վարակելով ավելի քան 8 միլիոն մարդու:
Իսպանացիներն ապշել էին այս իրադարձությունից։ Հենց վիրուսը ներխուժեց իրենց երկիր, նրանք անմիջապես այդ մասին տարածեցին բոլոր թերթերում՝ գրիպին անվանում տալով: 1918 թվականի մայիսի 27-ին Reuters լրատվական գործակալությունը հայտնեց, որ Իսպանիայի թագավոր Ալֆոնսո XIII-ը հիվանդացել է:
Իսպանիայում հիվանդությունն ի սկզբանե կոչվում էր Soldado de Napols (Նեապոլի զինվոր), քանի որ տարածվեց նույնքան արագ, որքան ժամանակի շատ սիրված երգը, որը երգվում էր օպերաներում համաճարակի բռնկումից անմիջապես առաջ: Ժամանակակից իսպանացի հետազոտողները, հավանաբար, մոտ են ճշմարտությանը՝ ենթադրելով, որ հարուցիչը եկել է Ֆրանսիայից, քանի որ 1917-18-ի ձմռանը Ֆրանսիայում աշխատում էր շուրջ 24000 իսպանացի, որոնցից 9000-ը վերադարձան համաճարակի սկզբին:
Ամերիկացի զինվորները դա անվանեցին եռօրյա տենդ կամ մանուշակագույն մահ (մաշկի գունազրկման պատճառով), բրիտանացի զինվորներն այն անվանեցին գրիպ կամ «Ֆլանդրիայի գրիպ» Ֆլանդրիայի խրամատներում վարակի պատճառով:
Չնայած որ գերմանական լրատվամիջոցներին արգելում էին խոսել համաճարակի մասին, 1918 թվականին շատ մարդիկ հիվանդացան: Գերմանիայում հիվանդությունն անվանում էին «Ֆլանդրիայի տենդ»:
Գրիպը հարվածեց Ավստրո-Հունգարիային այն ժամանակ, երբ այն գտնվում էր փլուզման եզրին: Ավստրիայում շուրջ 21,000 մարդ մահացել է համաճարակից, մահացության դեպքերը հիմնականում գրանցվել են 15-40 տարիքային խմբում: Երկրորդ ալիքն ամենադաժանն էր և տեղի ունեցավ 1918-ի հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին:
Ավելի ուշ մասսայական բռնկում սկսեց Հյուսիսային Ամերիկայում, իսկ քիչ-քիչ վիրուսը տարածվեց Ռուսաստանում: Ավելի ուշ տուժեցին Ավստրալիան ու Նոր Զելանդիան, իսկ դրանից հետո վիրուսը սկսեց նահանջել:
Համաճարակի մեծ մասշտաբները և հիվանդացության բարձր մակարդակը պայմանավորված էին բժշկական անձնակազմի ցածր որակավորմամբ և հիվանդության մասին ճշգրիտ գիտելիքների պակասով: «Իսպանական գրիպն» առանց չափազանցության սպանեց աշխարհի բնակչության մոտ մեկ երրորդը, այդ պատճառով այն վաստակեց մարդկության պատմության մեջ ամենից հրեշավոր և մահացու վիրուսի համբավը:
Իսպանական գրիպը և Առաջին համաշխարհային պատերազմը
Հարկ է նշել, որ զինվորները հատուկ տեղեկացված չէին կատարվածի մասին, քանի որ դա կարող էր ոչ միայն խուճապ տարածել նրանց շարքերում, այլև խոր ազդեցություն ունենալ բարոյահոգեբանական վիճակի վրա, ինչն իր հերթին էապես կազդեր ռազմական գործողությունների որակի վրա, բայց գրիպը չկարողացավ կանգնեցնել զինվորներին: Չնայած այն փաստին, որ գրիպը, որը չեզոք էր Առաջին համաշխարհային պատերազմում, հայտարարեցին նոր վիրուս 1918-ին, ռազմական գործողություններն ավարտվեցին նույն տարում Վերսալյան պայմանագրի ստորագրմամբ, և այդ ժամանակ էր, որ համաճարակը նոր էր թափ հավաքում:
Այդ հիվանդությամբ հիվանդացած զինվորականները, չիմանալով իրենց հիվանդ լինելու վիճակի մասին, տուն էին վերադառնում, կարծես ոչինչ էլ չէր եղել: Եվ այդպես վարակվեցին նրանց հարազատներն ու ընկերները: Այդպես էլ զինվորականները դարձան հիվանդության գլխավոր տարածողներից մեկը:
