ՆՁԱԿ
ՆՁԱԿ
Ձայնի արագությունից ավելի արագ տարածվող ճեղքերը հակասում են ֆիզիկայի օրենքներին
Վերջերս առաձգական գելերի հետ կատարված փորձարկումը ցույց է տվել, որ ճաքերը տարածվում են ընդունված սահմանները գերազանցող արագությամբ:
Ձևավորվելով ձայնային և տեղաշարժող ալիքների արագությունը գերազանցող արագությամբ՝ այս, այսպես կոչված, «սուպեր տեղաշարժող» ճեղքերը, ըստ երևույթին, չեն ենթարկվում ֆիզիկայի օրենքներին։ Այս բացահայտումը կարող է լույս սփռել հզոր երկրաշարժերի մեխանիզմների վրա և, հնարավոր է, հանգեցնել դրանց կանխարգելման ավելի արդյունավետ մեթոդների մշակմանը: Ճնշման տակ գտնվող նյութի վրա կիրառվող լարումները տարածվում են ճաքի գագաթից նրա ողջ երկայնքով, երբ պոտենցիալ էներգիան գերազանցում է նյութի քայքայման էներգիան:
Հիմնական մեխանիկական մոդելի համաձայն՝ ճաքերի տարածման առավելագույն արագությունը սովորաբար չի գերազանցում Ռեյլի ալիքի արագությունը՝ ալիքի մի տեսակ, որը տարածվում է պինդ մարմինների մակերեսով։ Այնուամենայնիվ, 1970-ականներին պլաստիկ պոլիմերների վրա կատարված փորձերը ցույց են տվել, որ շատ ցածր և միջին լարումների ազդեցության տակ ճաքերը տարածվում են գերարագությամբ (գերազանցելով տեղաշարժի արագությունը):
Շատ տեսաբաններ ևս ենթադրել են այս երեւույթը։ Այնուամենայնիվ, այս արդյունքները համարվում էին սյուրռեալիստական և չէին կարող տեղափոխվել իրական նյութերի վրա և ժամանակավորապես մի կողմ էին դրվել: Այդուհանդերձ, այս արագությանը համապատասխան երկրաշարժերը՝ այսպես կոչված, գերտեղաշարժային երկրաշարժերը, արդեն սկսել են գրանցվել։ Փաստորեն, հիմքում ընկած սեյսմիկ մոդելը համապատասխանում է ճեղքման արագությանը, որ համարժեք է տեղաշարժային ալիքների (կամ S-ալիքների) տարածման արագությանը, որոնք տատանվում են մոտ 3 կմ/վ արագությամբ։
Գերտեղաշարժային երկրաշարժերը ոչնչացնում են այս մոդելը՝ հասնելով 5 կմ/վրկ ճեղքի արագության: Այդ ժամանակից ի վեր վերսկսվել են փորձերը՝ վերծանելու այս առեղծվածային երևույթի հիմքում ընկած ֆիզիկական մեխանիզմները: Երուսաղեմի Եբրայական համալսարանի հետազոտողների կողմից արված հայտնագործությունը, կարծես, հաստատում է այս գերտեղաշարժի մոդելը: Մասնավորապես, նրանք կարողացել են փորձնականորեն հաստատել գերտեղաշարժային ճեղքերի առկայությունը, որոնք գերազանցում են տեղաշարժային ալիքների արագությունը և արագանում մինչև ընդարձակման ալիքների արագությունը (6 կմ/վ):
Գերտեղաշարժային ճաքերը բացահայտելու համար հետազոտողները օգտագործել են ծակոտկեն հիդրոգել, որը սովորաբար օգտագործվում է մոլեկուլային վերլուծության ժամանակ: Բոլոր նմուշների ճեղքերին գերարագ տեսախցիկով հետևելուց հետո հետազոտողները չափազանց տպավորվեցին դրանց տարածման արագությամբ։
Դրանցից ամենաարագը տարածվում էր ձայնի արագությունը 30%-ով գերազանցող արագությամբ:
